Gratis nummer in Brussel: eerste balans en stand van zaken van de crisis

Geplaatst op: 20/06/2020 - Bijgewerkt: 11/08/2020

Om mensen te helpen in deze gezondheidscrisis heeft het Brussels-Hoofdstedelijk Gewest een gratis nummer voor sociale noodgevallen in het leven geroepen. Een balans en een analyse van de oproepen die tussen 30 maart en 17 mei werden ontvangen, geven een eerste idee van de crisis waaraan we het hoofd hebben geboden en nog zullen moeten bieden. Vaststellingen.

Tussen 30 maart en 17 mei 2020, ontving het gratis nummer 1503 oproepen. Tijdens die 1503 oproepen werden 1939 vragen gesteld die werden geregistreerd in een logboek en ondergebracht in verschillende categorieën van problemen, met name huisvesting, voedselhulp, inkomsten, fysieke gezondheid, mentale gezondheid, sociale middelen, financiële situatie/schuldenlast, familiebanden, justitie, rechten van vreemdelingen, problemen met informaticamateriaal, handicap/verlies van zelfstandigheid, kinderen/jeugd/school, energie/water/elektriciteit, tewerkstelling/werk/opleiding, informatie over de lockdownmaatregelen, informatie over het gratis nummer, verslavingen, overige.

Bij elke oproep stelden de bellers één of meerdere vragen. Het is dus logisch dat het aantal vragen hoger ligt dan het aantal oproepen.

Op basis van deze oproepen maakte de FBMD een persdossier waarin een balans van het gratis nummer wordt opgemaakt. Het document is het werk van de cel Onderzoekactie van de FBMD en beschrijft een reeks vaststellingen die ons helpen om de crisis waarmee we worden geconfronteerd, beter te begrijpen.

Hieronder vind je een overzicht van de grote lijnen. Je kan ook de integrale versie van het persdossier downloaden.

1. Financiële situatie: toegenomen armoede en nieuwe armen

In totaal hadden 361 van de 1939 vragen (19%) die tijdens de periode van 30 maart tot 17 mei werden gesteld, specifiek betrekking op de categorieën Inkomsten (Leefloon-werkloosheid-pensioen-GIB), Financiële situatie & schuldenlast, Tewerkstelling-Werk-Opleiding.

We willen er daarbij wel op wijzen dat de problemen Voedselhulp (een problematiek die op zichzelf goed was voor 14,5% van de gestelde vragen en die voortdurend blijft groeien), Huisvesting (10% van de vragen), Informaticamateriaal (0,8% van de vragen) en Energie (0,7% van de vragen), in het grootste deel van de gevallen voortvloeien uit een moeilijke financiële situatie.

Bovendien had bijna 1 op 4 van de ontvangen oproepen (24%) betrekking op ten minste één van deze 3 problemen (Inkomsten, Financiële situatie & schuldenlast, Tewerkstelling-Werk-Opleiding).

De financiële problemen waarmee de personen die het gratis nummer belden, werden geconfronteerd, zijn in de loop van de weken geëvolueerd en kunnen als volgt worden ingedeeld:

1. Heel veel vragen waren van materiële aard en gingen over compensatie van een inkomstenverlies. Ze hadden hoofdzakelijk betrekking op drie uitgaven waarop niet kan worden bespaard, met name voeding, huisvesting en gezondheidszorg.
2. De huidige inkomsten van de betrokkenen volstaan niet (inkomstenverlies, hogere uitgaven, verlaagde steun, onvoldoende vervangingsinkomen, …).

2. Huisvesting: een nijpend tekort aan beschikbare woningen

Huisvesting is de hoeksteen van een samenleving in lockdown. Als mensen wordt gevraagd om “in hun kot” te blijven, dan heeft het feit dat iemand thuisloos is zowel individuele als collectieve gevolgen. Wie op straat leeft, brengt niet alleen zijn eigen leven in gevaar door mogelijke blootstellingen aan mishandeling, geweld of verslechtering van de fysieke en mentale gezondheid, maar loopt ook het risico om te worden besmet met het virus en dit verder te verspreiden. Dit bewijst duidelijk de maatschappelijke relevantie van het recht op huisvesting.

10% van alle vragen die tussen 30 maart en 17 mei werden gesteld op het gratis nummer had betrekking op huisvesting en bij 13% van de 1503 oproepen was er een vraag rond huisvesting.

Het gratis nummer voor sociale noodsituaties ontving bijna dagelijks oproepen van mensen die geen woning hadden of bang waren om die te verliezen.

Er kwamen verschillende specifieke vaststellingen aan het licht:

1. Weinig woningen voor ex-gedetineerden.
2. Mensen in een slechte woonsituatie/slachtoffers van geweld moeten onverwacht hun woning verlaten.
3. Daklozen zoeken noodopvang.
4. Personen van buitenlandse afkomst in transit en zonder woning.
5. Angst om zijn woning te verliezen.

3. Fysieke gezondheid: nood aan een huisarts en aan duidelijke informatie.

Op 17 mei 2020 had meer dan één oproep op 10 (11%) en één vraag op 12 (8,41%) betrekking op fysieke gezondheid.

55% van de vragen rond “fysieke gezondheid” werd gesteld door vrouwen en 45% door mannen.

Verschillende bezorgdheden:

1. Moeilijkheden om toegang te krijgen tot zorgverstrekkers en zorg (moeilijkheden om in contact te komen met het medisch personeel, vermoedens van discriminatie door etnische en/of sociale afkomst bij zorgverlening, wachtdiensten van apotheken, verlenging van medische kaart voor dringende medische hulp …).
2. Preventie, behandeling en mondmaskers.

4. Mentale gezondheid: gevoelens van onrust, angst, lijden

Op 17 mei 2020 had 18% van alle ontvangen oproepen betrekking op een vraag in verband met de volgende drie categorieën: Mentale gezondheid – Sociale middelen (isolement, sociale relaties, steun) – Familiebanden (echtelijk geweld, relaties, enz.) 277 van de gestelde vragen (14%) hadden betrekking op één van deze drie categorieën.

Daarbij blijkt duidelijk dat vrouwen meer vertegenwoordigd zijn bij deze soorten vragen. 75% van de vragen met betrekking tot “familiebanden (echtelijk geweld, relaties, enz.)” was afkomstig van vrouwen. Wat betreft “sociale middelen (isolement, sociale relaties, steun)”, was 67% van de vragen afkomstig van vrouwen. Bij “mentale gezondheid” ging het in 64% van de gevallen om vrouwen. Algemeen stellen we vast dat 53% van de oproepen naar het gratis nummer tussen 30 maart en 17 mei afkomstig was van vrouwen.

Verschillende soorten oproepen/vragen:

1. Personen met een zwakkere mentale gezondheid en/of die in een instelling wonen, hebben het moeilijk met de lockdownmaatregelen.
2. Ouderen, personen met een handicap, gezinnen waarvan één van de leden een handicap heeft, zijn bijzonder getroffen door het isolement.
3. Hospitalisatie en het overlijden van naasten vormen een grote bron van stress.
4. Spanningen tussen personen die eenzelfde woning delen, nemen toe.
5. Het gebruik van informaticamateriaal en de digitalisering van de dienstverlening leiden tot angstgevoelens.
6. De lockdownmaatregelen en het onduidelijke karakter ervan, zijn een reden tot bezorgdheid.
7. Werknemers lijden onder de crisis (eerstelijnsmedewerkers raken uitgeput, “op” door de druk en de intensiteit van het werk van de voorbije weken).

5. Niet-uitoefening van rechten: grote moeilijkheden bij mensen die een beroep wilden doen op hun rechten

Uit de oproepen die op het gratis nummer werden ontvangen, blijkt dat de uitoefening van rechten een groot probleem vormt. Dit probleem komt op verschillende manieren tot uiting:

1. Voor bepaalde personen en bevolkingsgroepen blijven fundamentele economische en sociale rechten onbereikbaar (personen in een regulariseringstraject/in een onwettige situatie, zwartwerkers, artiesten).
2. De toegang tot justitie is verstoord.
3. Sommige diensten zijn niet bereikbaar en hun bereikbaarheid wordt bemoeilijk door de (bijna) volledige digitalisering van hun dienstverlening.